Nascholing voor en door zorgprofessionals

Restanten van pijnstillers en andere geneesmiddelen komen na gebruik in het milieu terecht. In oppervlaktewater worden concentraties diclofenac, ibuprofen en naproxen gemeten waarbij schadelijke effecten kunnen optreden bij dieren en planten. Door het terugdringen van de hoeveelheid pijnstillers in het milieu kunnen we deze milieurisico’s verminderen. Zorgverleners en patiënten kunnen hieraan een belangrijke bijdrage leveren door bewustere keuzes te maken bij het voorschrijven en gebruiken van pijnstillers. Voor oraal gebruik heeft paracetamol vanuit milieuoogpunt de voorkeur: dit levert de minste milieurisico’s op. Uitwisselen van diclofenac, naproxen en ibuprofen levert geen milieuwinst op, maar voorkomen van onnodig en onjuist gebruik van NSAID-gels levert juist wel een essentiële bijdrage. Naast bewust voorschrijven van pijnstillers en zorgvuldig gebruik zijn educatie, ketensamenwerking en gedragsverandering van belang.

Corticosteroïden spelen een cruciale rol in de behandeling van verschillende neurologische aandoeningen zoals multipele sclerose en myasthenia gravis vanwege hun anti-inflammatoire werking. Daarnaast gaat met name dexamethason ook oedeemvorming in het centraal zenuwstelsel tegen. Corticosteroïden beïnvloeden de hypothalamus-hypofyse-bijnieras en hebben brede effecten op het lichaam. Farmacologisch variëren ze in potentie, halfwaardetijd, mineralocorticoïde eigenschappen en de mate van passage van de bloed-hersenbarrière, wat hun klinische toepassing bepaalt. Naast hun therapeutische voordelen brengen corticosteroïden aanzienlijke risico’s met zich mee, zoals ontwikkeling van osteoporose, diabetes mellitus, hypertensie, adipositas en myopathie. Ze kunnen ook leiden tot neuropsychiatrische bijwerkingen, slaapstoornissen en een verhoogde infectiegevoeligheid. Langdurig gebruik onderdrukt de natuurlijke cortisolproductie, wat kan leiden tot tertiaire bijnierschorsinsufficiëntie. Om bijwerkingen te beperken, wordt aanbevolen corticosteroïden in zo laag mogelijke dosering en voor een zo kort mogelijke periode te gebruiken. Monitoring van patiënten tijdens gebruik van corticosteroïden is essentieel. Bij langdurig gebruik kunnen preventieve maatregelen geïndiceerd zijn.

Finerenon is in 2022 goedgekeurd voor de behandeling van chronische nierschade met albuminurie bij diabetes mellitus type 2. Finerenon is beschikbaar in tabletten van 10 mg en 20 mg voor orale toediening. De gebruikelijke dosering is 10-20 mg 1 dd op geleide van de eGFR en de serumkaliumconcentratie. Het werkt als een selectieve mineralocorticoïdreceptor-antagonist, die overactivatie van deze receptor voorkomt en zo nierschade tegengaat. Klinische studies tonen aan dat finerenon het risico op nierfalen en hartproblemen verlaagt. De meest voorkomende bijwerking is hyperkaliëmie. Het middel is gecontra-indiceerd bij de ziekte van Addison en ernstige nierfunctiestoornissen en heeft interacties met CYP3A4-remmers en -inductoren. Finerenon wordt vergoed door de basiszorgverzekering en kost € 2,47 per tablet.

Het tapiasyndroom is een zeldzame aandoening die wordt gekenmerkt door unilaterale uitval van de n. hypoglossus en de n. laryngeus recurrens. De uitval ontstaat meestal na intubatie of langdurige positionering van het hoofd en leidt tot heesheid, tongdeviatie en slikproblemen. Een nauwkeurige differentiële diagnose is essentieel om centrale oorzaken en andere schedelbasissyndromen uit te sluiten. De behandeling is conservatief, met logopedie als belangrijkste pijler; de rol van corticosteroïden is omstreden. Preventieve maatregelen zoals correcte intubatietechniek en cuffdrukcontrole zijn belangrijk om zenuwschade te vermijden. De prognose is variabel, maar herstel is bij milde laesies vaak gunstig. Gunstige prognostische factoren zijn een korte duur van intubatie, vroege herkenning, starten met logopedie, afwezigheid van onderliggend neurologisch lijden en een jongere leeftijd.

Schildklierdisfunctie kan zich presenteren met een breed scala aan neurologische symptomen en aandoeningen. Zowel hypothyreoïdie als hyperthyreoïdie kan klinische verschijnselen veroorzaken die sterk lijken op primaire neurologische ziektebeelden. Voorbeelden hiervan zijn hyperkinetische bewegingsstoornissen (tremor, ataxie en myoclonus), myopathie, neuropathie, cognitieve stoornissen, slaapproblemen en oogbewegingsstoornissen. Daarnaast kan in zeldzame gevallen hypothyreoïdie leiden tot coma (het zogenaamde myxoedeem-coma bij gedecompenseerde hypothyreoïdie) en kan hyperthyreoïdie leiden tot thyreotoxische periodieke paralyse, ziektebeelden waarbij tijdige herkenning essentieel is. De grote variatie aan neurologische symptomen bij schildklierziekten maakt het een ware kameleon. Schildklierziekten zijn vaak goed te behandelen en tijdige herkenning is essentieel. Daarom is het laagdrempelig prikken van het TSH zinvol bij patiënten met neurologische problematiek.

In Nederland ervaart ongeveer 65% van de mensen verbetering door GGZ-behandeling, wat betekent dat 35% onvoldoende baat heeft bij reguliere zorg. Medicatie helpt 40-55% van de mensen met psychische aandoeningen, terwijl psychotherapie effectief is voor 30-50%. Tegelijkertijd bestaan er zorgen over de ongewenste effecten van medicatie, zoals bijwerkingen, het risico op verslaving, en onttrekkingsverschijnselen bij het stoppen. Hierdoor geven sommige mensen de voorkeur aan natuurlijke middelen, in de hoop dat deze geen of minder ongewenste effecten hebben en/of beter aansluiten bij hun levensbeschouwing. In dit artikel worden de veertien meest onderzochte en vaak toegepaste natuurlijke middelen besproken voor mentale gezondheid, waarvoor (enige) wetenschappelijke evidentie bestaat. Deze middelen kunnen worden onderverdeeld in vier hoofdgroepen: kruiden, supplementen, vitamines en mineralen/spoorelementen. Het artikel behandelt toepassingen, dosering, werkingsmechanismen, bijwerkingen, interacties en gebruik tijdens zwangerschap en lactatie.