Nascholing voor en door zorgprofessionals

De persisterende waarneemstoornis door hallucinogenen (hallucinogen persisting perception disorder; HPPD) is een relatief onbekende aandoening, waarbij herbelevingen of flashbacks optreden na een periode van gebruik van drugs. LSD is het meest bekende voorbeeld, maar de flashbacks kunnen ook voorkomen na gebruik van ketamine, paddo’s, XTC of cannabis (tabel 1). De symptomen worden beschreven als repercepties van visuele symptomen die optraden tijdens het gebruik van het hallucinogeen. Hiermee wordt bedoeld dat verschijnselen die ten tijde van de trip worden ervaren, worden herbeleefd op een later tijdstip in abstinente toestand. In de DSM-5 wordt de stoornis beschreven onder code 292.89 (tabel 2). De symptomen dienen langer dan enkele dagen na het gebruik van het middel aanwezig te zijn en worden meestal, maar niet altijd, herkend van eerdere intoxicaties. Voorbeelden van symptomen passend bij HPPD worden vermeld in tabel 3. Voor zover bekend is er geen richtlijn over HPPD.

De kennis van de pathogenese van chronischevermoeidheidssyndroom en myalgische encefalomyelitis is in de laatste decennia sterk toegenomen. De hypothese dat de oorzaak was gelegen in het persisteren van ziektegedrag is verlaten. De symptomen worden nu toegeschreven aan een veranderde interactie van biochemische en fysiologische systemen met abnormale activiteit van het immuunsysteem. De combinatie van symptomen is specifiek voor het chronischevermoeidheidssyndroom en myalgische encefalomyelitis, maar er zijn waarschijnlijk meer oorzaken die eenzelfde combinatie van klachten veroorzaken. De klachten en symptomen na Pfeiffer, burn-out, kanker en Lyme zijn alleen met geavanceerde biochemische technieken te herleiden tot hun oorzaak. De gevolgen voor het functioneren worden medebepaald door de ernst van de ziekte. Naast anamnese en observatie bieden inspanningsonderzoek, neuropsychologisch onderzoek en onderzoek van de visus aanvullende objectieve metingen.

Ten gevolge van cognitieve stoornissen bij dementie kunnen stoornissen optreden in het plannen en organiseren. Inzet van domotica kan hier een oplossing zijn, mits dit past bij de zorgvraag en de persoonlijke (on)mogelijkheden van de persoon met dementie. De ergotherapeut kan hier een passend advies over geven, dat samen met andere zorgprofessionals uitgevoerd kan worden. Bij problemen met plannen en organiseren kan inzet van het beeldhorloge een oplossing zijn.

In het ziekenhuis worden regelmatig patiënten na een zelfmoordpoging gezien. Na een zelfmoordpoging hebben somatische diagnostiek en behandeling de eerste prioriteit; zij kunnen ook onder dwang plaatsvinden als de patiënt wilsonbekwaam over zijn behandeling wordt geacht. De Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO) gaat over opname en behandeling onder dwang in het ziekenhuis. Als de setting verandert en gedwongen opname op een psychiatrische afdeling nodig is om gevaar voor suïcide af te wenden, kan een patiënt onder een inbewaringstelling (IBS) vanuit de Wet Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen (BOPZ) worden opgenomen. Anders dan onder de WGBO kan onder de BOPZ bij wilsonbekwaamheid geen acute gedwongen behandeling plaatsvinden. Casuïstiek laat de afwegingen zien in risicoanalyse, beleid en hantering van wetgeving omtrent de suïcidale patiënt.

Complicaties bij een perifere intraveneuze infuuscanule (iv-canule) komen veel voor en kunnen zeer ernstige gevolgen hebben. Er bestaat in Nederland nog geen richtlijn voor infuuszorg. Ziekenhuizen hanteren verschillende protocollen. De belangrijkste spelregels op een rij.

De WGBO laat ruimte om een wilsonbekwame patiënt tegen zijn wil te behandelen bij acuut levensgevaar of dreigende ernstige blijvende schade. Zodra de patiënt somatisch stabieler is, maar niet in staat mee te werken vanwege een geestesstoornis, kan na psychiatrische beoordeling een Bopz-maatregel worden aangevraagd. Daarnaast moet een onafhankelijke beoordeling plaatsvinden voor dwangbehandeling. De uitvoering van dwang moet bij voorkeur eerst worden besproken in het behandelteam, met de patiënt en met zijn vertegenwoordigers. Bij de toepassing van dwang moet altijd voor de minst ingrijpende oplossing worden gekozen en het effect moet voortdurend worden geëvalueerd. Soms moet worden overgegaan tot het gebruik van angstdempende medicatie, fixatie of sondevoeding. Het is belangrijk rust, empathie en een niet veroordelende houding uit te stralen tijdens de dwanghandeling. Dwangbehandeling moet dagelijks geëvalueerd worden; daarbij staan de begrippen subsidiariteit, proportionaliteit en doelmatigheid centraal. Over de langetermijngevolgen van (langdurige) dwang is weinig bekend. Gezien de complexiteit van de problematiek is het raadzaam laagdrempelig een kinder- en jeugdpsychiater en een medisch lid van de Raad van Bestuur te betrekken.