Nascholing voor en door zorgprofessionals

Er is een groot aantal ontwikkelingen gaande in de gezondheidszorg. Het aantal patiënten met kanker stijgt jaarlijks met 4%, de bevolking vergrijst en er komen meer mensen met chronische aandoeningen en multimorbiditeit. Het kennisniveau van patiënten gaat omhoog. Door de beschikbaarheid van informatie zijn patiënten goed op de hoogte van mogelijkheden in diagnostiek, therapieën en zorg bij heel veel aandoeningen. Er is geen financiële groei meer mogelijk. Is het mogelijk om bij deze ontwikkelingen gezondheid en kwaliteit van anesthesiologische zorg te bevorderen? Een interview met Marcel Schenkels, voorzitter van de Commissie Kwaliteit van de NVA.

In dit nummer, en dus ook in dit interview, worden grenzen overschreden. Wij gaan zelf de grens over, naar ‘de tropen’, maar we hebben het ook over de kinderen die alleen of met hun ouders de grens naar Nederland zijn overgestoken: de vluchtelingen. Ik sprak met twee collega’s die hun carrière vooral in dienst hebben gesteld van kinderen in en uit andere landen.

In de pancreaschirurgie is de laatste jaren op meerdere terreinen vooruitgang geboekt. Minimaal invasieve technieken hebben hun intrede gedaan bij resecties. Zowel voor pancreasstaartresecties als voor pancreatoduodenectomieën (whipple-operaties) werden hiervoor succesvolle landelijke trainingsprogramma’s opgezet. De toegevoegde waarde van de minimaal invasieve technieken (laparoscopie en robot-geassisteerd) wordt momenteel in gerandomiseerde trials onderzocht. Voor het lokale irresectabele pancreascarcinoom zijn er nieuwe behandelingsmodaliteiten die momenteel worden onderzocht. Dit betreft de nieuwe combinatiechemotherapeutica Folfirinox, radiofrequente ablatie, irreversibele elektroporatie en stereotactische radiotherapie. In sommige gevallen ontstaat door Folfirinox een down-staging waardoor alsnog een resectie mogelijk is. Wat betreft perioperatieve pijnbestrijding lijkt continue wondinfiltratie met lokale anesthetica een volwaardige aanvulling op het bestaande arsenaal. In een gerandomiseerde trial bleek deze vorm van pijnbestrijding niet onder te doen voor thoracale epidurale analgesie bij patiënten die open-pancreas- of hepatobiliaire chirurgie ondergingen.

Om goed te communiceren met verwarde ouderen, is het belangrijk op hun belevingswereld af te stemmen. Dat betekent afstemmen op het limbische brein; dat is het deel van de hersenen dat gestuurd wordt door emoties. Optimale communicatie is veelal non-verbaal en zal bestaan uit: contact maken, meebewegen en uitnodigen. Creativiteit is daarbij belangrijk, evenals het aanpassen van het tempo en het voorkomen van faalervaringen. Als zich gedragsproblemen voordoen, is het aan te raden een stappenplan te volgen voor een zorgvuldige doelbepaling en analyse. Van daaruit kunnen interventies worden ingezet. Deze zullen er veelal op gericht zijn oorzaken weg te nemen en de oudere een veilig en tevreden gevoel te geven.

Ondervoeding komt vaker voor dan gedacht en is niet altijd direct zichtbaar. Zelfs bij overgewicht kan er sprake zijn van ondervoeding. De oorzaken zijn niet altijd duidelijk. Ondervoeding is een probleem in de Nederlandse gezondheidszorg. Uit cijfers van de Landelijke Prevalentiemeting Zorgproblemen (LPZ) blijkt dat 20 tot 25% van de verpleeghuispatiënten en 15 tot 20% van de thuiszorgcliënten ondervoed is. We spreken van ondervoeding bij meer dan 5% onbedoeld gewichtsverlies in de voorafgaande maand of meer dan 10% onbedoeld gewichtsverlies in de voorafgaande zes maanden en/of bij een BMI <18,5 bij ouderen vanaf 65 jaar. Ondervoeding ontstaat als een patiënt te weinig voedingsstoffen (met name eiwitten) binnenkrijgt, soms door een verhoogde behoefte. Dit leidt tot afname van gewicht en spiermassa en tot extra complicaties na medische behandeling, verminderde weerstand, slechte wondgenezing, verhoogde kans op infecties en verminderde kwaliteit van leven. Verschillende onderzoeken tonen aan dat ondervoeding bovendien leidt tot substantieel hogere kosten van de gezondheidszorg en meer sterfte. Vroege herkenning en behandeling zijn noodzakelijk om deze negatieve gezondheidsgevolgen te voorkomen. De belangrijkste risicogroepen voor ondervoeding zijn ouderen, chronisch zieken, oncologische patiënten en patiënten voor en na een ziekenhuisopname.

Uitgaansdrugs worden veel gebruikt. Meestal veroorzaken ze geen of slechts milde gezondheidsincidenten, maar soms zijn de fysieke gevolgen van middelengebruik ernstig. In dit artikel worden de twaalf meestgebruikte middelen besproken. Ze kunnen onderverdeeld worden in stimulerende, verdovende en tripmiddelen. De meest voorkomende toxidromen die u zou moeten herkennen, zijn het sympathicomimetisch en het sedatief-hypnotisch toxidroom. Het palet aan veelgebruikte middelen is het afgelopen decennium nauwelijks veranderd. De drugs die in Nederland worden gebruikt zijn over het algemeen zuiver; wel blijkt de dosering werkzame stof in tabletten xtc toe te nemen, wat gepaard gaat met gezondheidsincidenten. Ook komen er nieuwe varianten van bestaande middelen op de markt met meer bijwerkingen. De combinatie van alcohol en (andere) drugs speelt een belangrijke rol bij gezondheidsincidenten. Behandeling van patiënten met drugsgerelateerde klachten bestaat eigenlijk altijd uit ondersteuning van de vitale functies. Voor uitgaansdrugs zijn geen antidota beschikbaar.