A&I

De Vlaamse anesthesioloog, pijnarts en hoogleraar Jan Van Zundert ontving vorig jaar de John J. Bonica Award van de American Society of Regional Anesthesia and Pain Medicine, voor zijn grote bijdrage aan de ontwikkeling, het onderwijs en de praktijk van de pijngeneeskunde. A&I ging met hem in gesprek. Hoe ziet hij de ontwikkeling van het vakgebied? Waar liggen kansen? En welke rol speelt sport in zijn leven?

Orale mucositis (OM) is een veelvoorkomende complicatie van radiotherapie in het hoofd-halsgebied en van chemotherapie bij de behandeling van kanker. De aandoening gaat gepaard met pijn in de mond en bij het slikken, verminderde intake, gebruik van intraveneuze analgetica en onderbrekingen in oncologische behandelingen. Immuungecompromiteerde patiënten met orale mucositis zijn langer opgenomen in het ziekenhuis en hebben een hogere mortaliteit. Behandeling is vooral gericht op pijnreductie.

Een slokdarmresectie kan op meerdere manieren worden uitgevoerd, afhankelijk van de lokalisatie van de tumor, de conditie van de patiënt en de ervaring van het behandelcentrum. Minimaal invasieve slokdarmresecties (MIE) hebben, zowel transhiataal als transthoracaal, de voorkeur in Nederland. Een operatie volgens Ivor-Lewis (transthoracale slokdarmresectie met intrathoracale anastomose) is de meest voorkomende operatie in Nederland voor patiënten met een distaal slokdarmcarcinoom of een carcinoom van de gastro-oesofageale overgang. Een transhiatale slokdarmresectie wordt vaak gekozen bij patiënten met een distaal slokdarmcarcinoom zonder thoracale lymfekliermetastasen, vooral bij patiënten met comorbiditeit of een hoge leeftijd. Deze techniek biedt een vergelijkbare overleving met minder pulmonale complicaties. Voor elke patiënt dient elke mogelijkheid zorgvuldig besproken en afgewogen te worden om de juiste operatie te bepalen.

Chimeric antigen receptor (CAR)-T-celtherapie is een zeer innovatieve cellulaire immunotherapie die de behandeling van hematologische maligniteiten drastisch heeft veranderd. CAR-T-cellen zorgen voor een zeer sterke antitumorrespons. De sterke activatie van het immuunsysteem kan gepaard gaan met specifieke toxiciteit: het cytokinereleasesyndroom (CRS) en het immuuneffectorcel-geassocieerde neurotoxiciteitssyndroom (ICANS). Tegelijkertijd zijn patiënten ernstig immuungecompromitteerd door uitgebreide voorbehandeling, de lymfodepleterende behandeling, de CAR-T-celtherapie zelf en de immunosuppressieve behandeling van de eventuele toxiciteit. Hierdoor zijn zij zeer vatbaar voor opportunistische en vooral virale infecties. Alertheid op het ontstaan van de toxiciteit en gevoeligheid voor infecties, en snel en adequaat behandelen hiervan zijn essentieel voor een gunstig klinisch beloop van de CAR-T-celtherapie.

In de pijngeneeskunde wordt vaak gebruik gemaakt van neuromodulatieve technieken waarbij neurofysiologische signalen worden beïnvloed met als doel te interfereren met chronische pijn. Deze behandelingen worden toegepast bij patiënten met chronische neuropathische of oncologische pijn die onvoldoende reageren op medicamenteuze behandeling of minimaal invasieve technieken. In dit nascholingsartikel worden voorbeelden gegeven van mogelijke pijnbehandelingen met uitleg over de indicatiestelling en werking. Daarnaast worden de specifieke technische procedures beschreven die gebruikt kunnen worden bij de behandeling van refractaire oncologische pijnproblemen. Het gaat hier vaak om neurodestructieve behandelingen zoals een chordotomie, maar ook om behandelingen ter hoogte van het autonome zenuwstelsel. Het is belangrijk dat u als anesthesioloog/intensivist de basisprincipes van deze behandelingen kent om te weten wie hiervoor in aanmerking komt en om eventuele bijwerkingen en complicaties te herkennen.

Ondanks aanwijzingen dat bepaalde anesthetica invloed hebben op het immuunsysteem en daarmee op het risico op metastasen en kankerrecidieven, is er geen gestandaardiseerd anesthesiologisch beleid voor kankerpatiënten. Propofol is het meest gebruikte intraveneuze anestheticum, sevofluraan is het meest gebruikte dampvormige anestheticum, maar beide tonen verschillende effecten. Preklinisch onderzoek wijst op voordelen van propofol, maar klinische studies laten wisselende resultaten zien; overtuigend bewijs dat propofol tot betere oncologische uitkomsten leidt, ontbreekt. Bepalend zijn momenteel enkele grote, gerandomiseerde onderzoeken waarin geen verschil in oncologische overleving tussen beide anesthetica wordt beschreven.