Praktische Pediatrie

Luchtweghyperreactiviteit (LHR) is een van de klassieke kenmerken van astma, maar wordt ook frequent gezien bij andere longziekten. Enige luchtwegvernauwing als reactie op fysieke of chemische stimuli is normaal, maar bij LHR is er sprake van een abnormale respons, die in extreme gevallen kan leiden tot (bijna) volledige afsluiting van de luchtweg. Met behulp van een provocatietest kan worden onderzocht of, en in welke mate, er sprake is van een abnormale respons op fysieke of chemische stimuli en in hoeverre de luchtwegdoorgankelijkheid daarbij afneemt. Provocatietests kunnen soms van nut zijn bij het stellen van de diagnose astma, maar er is onvoldoende bewijs dat het routinematig testen van LHR bij kinderen met astma meerwaarde heeft voor de behandeling.

Bij allergieën kan naast preventie, eliminatie en lokale behandeling ook medicamenteuze behandeling noodzakelijk zijn. Hiervoor worden vooral systemische antihistaminica gebruikt. De moderne derdegeneratie-antihistaminica hebben een gunstig profiel wat werking en bijwerkingen betreft. Bij allergische rinitis hebben deze een duidelijke plaats in de behandeling, waarbij het niet uitmaakt of ze continu worden gebruikt of ‘zo nodig’. Ook bij de combinatie van allergische rinitis en allergisch astma kunnen ze zinvol zijn. Bij de behandeling van allergisch astma en eczeem spelen antihistaminica een ondergeschikte rol; deze aandoeningen moeten vooral met lokale therapie behandeld worden. Bijwerkingen van de derdegeneratie-antihistaminica komen zeker boven de leeftijd van 1 jaar niet vaak voor en zijn over het algemeen niet ernstig; de meeste kinderen verdragen deze middelen goed. Oudere antihistaminica kunnen beter niet meer voorgeschreven worden omdat ze leiden tot slaperigheid en sufheid.

Een verdenking op een antibioticumallergie leidt tot beperkingen in de keuze van een antibioticum, hogere kosten en resistentieontwikkeling. Het is dan ook van belang onderscheid te maken tussen een echte antibioticumallergie en een (onterechte) verdenking hierop. Een antibioticumprovocatie bij kinderen met een vooraf lage verdenking op een antibioticumallergie biedt hiervoor uitkomst en is goed uitvoerbaar in een algemene kinderartsenpraktijk.

De kinderarts werd in consult gevraagd bij een neonaat van enkele uren oud, in verband met een afwijkend scrotum. Het jongetje was à terme geboren na een ongecompliceerde graviditeit en had een goede start. Bij lichamelijk onderzoek werd een goed gecirculeerde, niet zieke neonaat zonder pijn gezien. De linkerhelft van zijn scrotum was groter dan de rechter en vertoonde een rood-paarse verkleuring (figuur). Er was geen transilluminatie. Bij palpatie werd een vast-elastische zwelling gevoeld van 4×5 cm, ovaal van vorm en met een glad oppervlak. Palpatie was niet pijnlijk. De penis en de rechtertestikel waren niet afwijkend.

Op dit moment wordt geadviseerd neonaten die fototherapie krijgen, extra vocht te geven naast de dagelijkse vochtbehoefte. De vraag is of dit noodzakelijk is en zo ja, in welke hoeveelheid. Een gerandomiseerde studie laat zien dat het geven van extra vocht zorgt voor het minder vaak moeten verrichten van wisseltransfusie en een kortere duur van de fototherapie. Daarnaast laten andere studies zien dat transepidermal water loss (TEWL) significant toeneemt ten gevolge van fototherapie. Bestudering van de literatuur brengt ons tot de conclusie dat het geven van extra vocht geïndiceerd is. De exacte hoeveelheid blijft onduidelijk, maar de gebruikelijke 10 ml/kg/dag lijkt te krap.

Urticaria en angio-oedeem zijn uitingen van mestceldegranulatie in respectievelijk huid en slijmvliezen. Hoewel deze verschijnselen door ouders en gezondheidszorgprofessionals vaak worden aangeduid als ‘allergieaanvallen’, is dit een misleidende term; een (voedsel)allergie is slechts in ongeveer een derde van de gevallen de oorzaak van urticaria of angio-oedeem. Vrijwel altijd volstaat de anamnese om voedselallergie als oorzaak uit te sluiten of aannemelijk te maken. In de meeste gevallen zijn urticaria en angio-oedeem idiopathisch van origine of ontstaan ze bij een virusinfectie. Behandeling bestaat uit uitleg en gebruik van systemische antihistaminica.