Physios

Een stabiel systeem heeft als kenmerk dat het verstoringen kan opvangen. Verstoringen van de stand van een gewricht zijn tegen te gaan door middel van stijfheid en demping door structuren die het gewricht overspannen. Passieve gewrichtsstructuren, zoals ligamenten, leveren stijfheid en demping die verstoringen tegengaan, maar dit is in de meeste gevallen onvoldoende om een stabiele situatie te bereiken. Schade aan en degeneratie van deze gewrichtsstructuren zrogen zelfs voor meer problemen. Ook spieren leveren stijfheid en demping, en doen dat in grotere mate naarmate ze meer actief zijn. Een gewricht is daarom te stabiliseren door de spieren rond het gewricht te activeren. De bijdrage van deze biologische veren en dempers aan de kwaliteit van de controle van houding en beweging wordt uitgewerkt in dit deel van deze serie over stabiliteit in menselijk bewegen.

Overgewicht is een groeiend probleem onder de bevolking, bij zowel volwassenen als kinderen. Mensen met overgewicht en obesitas lopen een enorm gezondheidsrisico, omdat de kans op cardiovasculaire ziekten, diabetes type II en bepaalde vormen van kanker aanzienlijk toeneemt. Bovendien neemt door de stijging van het lichaamsgewicht de mogelijkheid voor participatie in sport en fysieke activiteiten af. In dit artikel wordt ingegaan op het ontstaan van overgewicht en obesitas, en komt de rol van bewegen en training voor kinderen met overgewicht en obesitas aan bod.

Bij volwassenen is het gebruikelijk om een achillespeesruptuur operatief te herstellen. Om postoperatief herstel te beoordelen worden in de literatuur verschillende uitkomstmaten gebruikt: beoordeling van het herstel door de patiënt, percentage rerupturering, mobiliteit, bereikt sportniveau en kracht van de kuitmusculatuur. Over het algemeen duiden deze uitkomstmaten op een goed resultaat, zes en twaalf maanden na de hersteloperatie. Bosstick en collega’s wijzen echter op het belang om ook krachtuithoudingsvermogen van de kuitmusculatuur te gebruiken als uitkomstmaat voor functioneel herstel.1 Hun motivatie is dat op de lange termijn, zowel na conservatieve als operatieve behandeling van achillespeesrupturen, het krachtuithoudingsvermogen 12 tot 48 procent minder kan zijn in vergelijking met de andere zijde. Daarbij beargumenteren zij dat een matige kuitspierfunctie een relatie kan hebben met het functieniveau, looppatroon en het optreden van tendinopathieën. Dit was voor deze onderzoeksgroep de aanleiding om een onderzoek te doen naar de factoren die geassocieerd zijn met het verminderde krachtuithoudingsvermogen.

Circa twee derde van de Nederlanders met dementie woont thuis. Thuis wonen is gewenst en dan liefst op een zo veilig mogelijke manier. Langer veilig thuis wonen is te ondersteunen met bouwkundige woningaanpassingen. Inzicht in veiligheidsaspecten van de woonomgeving is van belang voor de fysiotherapeut die in aanraking komt met deze patiëntengroep. Dit artikel geeft een overzicht van de veiligheidsaspecten in de woning, zoals het risico op vallen, dwalen en brand. Daarnaast wordt een opsomming gegeven van de bouwkundige oplossingen die de veiligheid in huis kunnen vergroten. Bij woningaanpassing behoren de behoeften van de persoon met dementie en de mantelzorger het uitgangspunt te zijn. De informatie in dit artikel is grotendeels ook van toepassing op kwetsbare ouderen en verstandelijk gehandicapten.

In een serie artikelen zal het begrip ‘stabiliteit’ in relatie tot het bewegen van de mens worden verduidelijkt. Het doel is een eenduidig conceptueel kader te ontwikkelen dat ten grondslag kan liggen aan het praktisch handelen, zowel gericht op prestatiebevordering als op de primaire of secundaire preventie van letsels aan het bewegingsapparaat. In dit eerste deel wordt het begrip ‘stabiliteit’ uitgelegd aan de hand van een eenvoudig biomechanisch model van een segment van het bewegingsapparaat, zoals de romp. Een stabiel systeem heeft als kenmerk dat het verstoringen kan opvangen. Verstoringen van de oriëntatie van een segment in een gewricht zijn tegen te gaan door middel van stijfheid en demping rond het gewricht. Stijfheid en demping zijn noodzakelijk om stabiliteit te bereiken. In een stabiel systeem beschrijft de ‘performance’ hoe groot afwijkingen van de oriëntatie zijn en hoe snel deze worden weggeregeld na een verstoring. De ‘robustness’ beschrijft de grootste verstoring die het systeem nog aankan. Robustness en performance worden door stijfheid en demping bepaald.

In de orthopedische revalidatie en sportfysiotherapie worden allerlei sprongvormen toegepast voor het ontwikkelen van stabiliteit, snelheid en vermogen. De spronghoogte of de sprongafstand komt tot stand door de snelheid van bewegen tijdens de afzetfase die wordt bepaald door een samenspel van verschillende biomechanische en neurofysiologische factoren. Door andere accenten te leggen in bewegingsrichting en uitvoering zijn allerlei sprongvormen te onderscheiden. Sprongtraining sluit sterk aan op motorische leerprincipes. Een andere benadering van sprongtraining is de sprong ontleden in deelcomponenten en deze afzonderlijk gaan trainen. Dit artikel geeft een beknopt overzicht van de fysiologische en biomechanische aspecten van springen. Hieruit worden conclusies getrokken voor de fysiotherapeutische revalidatie.