Nurse Academy GGZ

Het consequent innemen van medicijnen is voor vrijwel iedereen lastig. Het wordt nog lastiger wanneer medicijnen langdurig moeten worden gebruikt. Voor mensen met ernstige psychiatrische aandoeningen, zoals psychosegevoeligheid (i.c. schizofrenie), zijn lang werkende intramusculaire medicijnen ontwikkeld. Deze medicatievorm is bekend onder de naam depotantipsychotica oftewel antipsychotica LAI (Long Acting Injectable). Een belangrijk doel van deze toedieningsvorm is het verhogen van de medicatietrouw, omdat door deze toedieningsvorm de dagelijkse inname van antipsychotica niet wordt vergeten. Symptomen keren daardoor minder snel terug. In dit artikel komen de volgende onderwerpen aan de orde: de achtergrond van het ontwikkelen van lang werkende antipsychotica, de in Nederland beschikbare preparaten anno 2015 en belangrijke aspecten voor het gebruik vanuit verpleegkundig perspectief. Uitgebreide achtergrondinformatie is te vinden in het leerboek Depot antipsychotica, een multidisciplinaire benadering.

Seksuele bijwerkingen komen frequent voor bij het gebruik van antipsychotica. Patiënten vinden seksueel functioneren een belangrijk onderwerp, maar zowel patiënten als behandelaren zijn vaak terughoudend om het onderwerp ter sprake te brengen. Dit leidt tot een onderschatting van hoe vaak seksuele problemen voorkomen en hoe ernstig deze kunnen zijn. Seksuele bijwerkingen zijn geassocieerd met een verminderde kwaliteit van leven en problemen om medicatie langdurig te gebruiken. Het is belangrijk dat behandelaren actief vragen naar seksuele bijwerkingen en samen met de patiënt de last overwegen, waarbij het gebruik van een goede (gevalideerde) vragenlijst behulpzaam kan zijn. Er zijn antipsychotica waarbij seksuele problemen vaak optreden, maar er zijn ook antipsychotica die nauwelijks of geen seksuele problemen veroorzaken. Deze verschillen zijn te herleiden tot de farmacologische kenmerken van de verschillende antipsychotica, onder andere de mate waarin het dopaminesysteem geremd wordt. Inzicht waarom sommige medicijnen meer en andere minder seksuele bijwerkingen veroorzaken helpt bij een goede behandeling.

De cardiologie heeft zich in de jaren zestig van de vorige eeuw als zelfstandig specialisme ontwikkeld, waarbij de focus primair kwam te liggen op onderzoek en behandeling van harten vaatziekten (HVZ) bij (en door) mannen. In veel studies werd deelname van vrouwen als niet-relevant gezien en aan dit standpunt werd nog tot ver in de jaren zeventig en tachtig vastgehouden. De gezondheidszorg voor vrouwen werd in die tijd benaderd met een ‘bikini approach’, waarbij de aandacht vooral uitging naar ziekten van de borsten en voortplantingsorganen. Vrouwen konden zelfs cursussen volgen om beter voor hun man te zorgen als hij een myocardinfarct had doorgemaakt. Dat vrouwen zelf een hartinfarct konden krijgen, was nog helemaal niet aan de orde. Men veronderstelde dat vrouwen door hun hormonen ‘beschermd’ waren. Pas vanaf 1991 kwamen hartklachten bij vrouwen meer in de belangstelling en werd er meer onderzoek naar gedaan. Nu weten we beter, de laatste sterftecijfers in de EU laten zien dat er binnen Europa jaarlijks meer vrouwen dan mannen overlijden aan coronaire hartziekten, beroertes en hartfalen. Hart- en vaatziekten treden gemiddeld zeven tot tien jaar later op bij vrouwen dan bij mannen en dat komt vooral door de beschermende effecten van de oestrogenen op jonge leeftijd. Onder de 60 jaar hebben mannen een drie- tot viermaal zo groot risico op een myocardinfarct, maar boven de 70 jaar komt dit vaker voor bij vrouwen. Door onze westerse leefgewoonten, met minder bewegen en overgewicht, is het risico op een hartinfarct bij vrouwen op middelbare leeftijd de afgelopen decennia toegenomen. Daar komt bij dat jonge vrouwen relatief meer zijn gaan roken.

In het ziekenhuis worden regelmatig mensen, vooral ouderen, opgenomen met ziektebeelden en comorbiditeitsproblemen die te maken hebben met vitaminedeficiënties. In dit artikel worden de ‘vergeten’ ziektebeelden op een rij gezet.

Herstel en zelfregulatie zijn belangrijke thema’s voor de psychische gezondheidszorg. Verpleegkundigen hebben op dit vlak een functie die van belang is, mits aan hen geijkte methodieken ter beschikking staan. Dit artikel onderscheidt vier aspecten van herstel en beschrijft zelfregulatie als de kern van zelfredzaamheid, zelfzorg en zelfbepaling. Vervolgens gaat het in op de vraag wat dit betekent voor de psychische zorg en in het bijzonder het functioneel herstel van cliënten. Tot slot is een verantwoording opgenomen van het belang van methodiekontwikkeling en in dat kader het gebruik van de ICF.

basis GGZ, chronisch psychiatrische aandoening, begeleiding generalistische basis-GGZ, inhoudelijk en financieel effectieve zorg, KOP-model, persisterende depressieve stoornis