Nurse Academy GGZ

Mede door de immigratie in de afgelopen decennia kent de Nederlandse bevolking een grote diversiteit aan sociaaleconomische, culturele en religieuze achtergronden. De veranderde samenleving leidt ertoe dat verpleegkundigen en andere zorgprofessionals in toenemende mate te maken krijgen met cliënten en hun naasten, die een andere culturele achtergrond hebben dan zijzelf. Dat betekent dat zij kennismaken met voor hen onbekende opvattingen over ziekten en beperkingen, manieren om hulp te zoeken en visies op leven en dood. Ook opvoedings- en levensstijlen en daarbij passende opvattingen over het dagelijks functioneren van cliënten kunnen verschillen van wat zorgverleners gewend zijn. De vraag rijst hoe verpleegkundigen hierop passend kunnen reageren en op welke wijze zij hierover met cliënten en hun familie kunnen communiceren. Eerder hebben Martine Lammertink et al. in Nurse Academy GGZ (2014;3) beschreven hoe het cultureel interview hierbij een hulpmiddel kan zijn. Door dit in te zetten leren verpleegkundigen cultuursensitief te werken. Dat wil zeggen, dat zij met een open houding ingaan op de manier waarop een cliënt medische klachten beleeft vanuit zijn of haar culturele achtergrond. Dit komt de werkrelatie ten goede en vergroot de tevredenheid van cliënten en verpleegkundigen. Een andere manier om cultuursensitief te leren denken en handelen is via interculturele consultaties. Aan de hand van een casus wordt deze methode hier beschreven.

Een moreel beraad is een gestructureerde, stapsgewijze groepsreflectie, meestal van zorgprofessionals. Een getrainde gespreksleider bevordert de dialoog, maar houdt zich afzijdig van de inhoud. Eén casus en één morele vraag staan centraal. Een moreel beraad is niet vrijblijvend: je wordt uitgedaagd om elkaar diepgaand te bevragen en (daardoor) te begrijpen. Dat betekent niet: het met elkaar eens zijn! In moreel beraad leren we van verschillen op basis van feiten uit de casus, gestuurd door doorslaggevende waarden en normen. De gespreksdiscipline vertraagt het gesprek: moreel beraad wordt ook wel ‘samen langzaam denken als één hoofd’ genoemd. Klinkt saai? Dat is het niet! Omdat het gaat over waarden, dat wat jij als écht belangrijk ziet, zit je al snel op het puntje van je stoel!

Tijdens een residentiële psychiatrische opname is het van belang suïcidaal gedrag in kaart te brengen. Het is belangrijk dat de verpleegkundigen een inschatting maken van het suïcidaal gedrag. Dit onderzoek vergelijkt een gestructureerde inschatting van (para)suïcidaal gedrag met de klinische inschatting van dit risico door psychiatrisch verpleegkundigen. De schatting van het risico op suïcidaal gedrag binnen de residentiële psychiatrische zorg is afhankelijk van de gebruikte methode, waarbij verpleegkundigen dit risico lager inschatten vergeleken met de inschatting met NGASR. De klinische inschatting was vergelijkbaar met de BDI-II en de HDRS.

Hart- en vaatziekten vormen de belangrijkste doodsoorzaak bij ernstige psychiatrische stoornissen zoals depressie, schizofrenie en bipolaire stoornis. Het metabool syndroom is een combinatie van risicofactoren voor hart- en vaatziekten (obesitas, hoge bloeddruk, en verstoorde vet- en suikerwaarden in het bloed). Daarmee kan het metabool syndroom gebruikt worden om patiënten in de geestelijke gezondheidszorg te identifi ceren die behandeling nodig hebben om hun risico op hart- en vaatziekten te verkleinen. Behandeling bestaat uit getrapte combinatie van leefstijl, medicamenteuze en chirurgische interventies. Leefstijladviezen en -interventies streven onder meer een gezond eet- en beweegpatroon na. Medicatieinterventies zijn gericht op de individuele risicofactoren van het metabool syndroom, en/of aanpassing van psychotrope medicatie op geleide van metabole bijwerkingen. Een uiteindelijke mogelijkheid vormt bariatrische chirurgie. Verpleegkundigen/verpleegkundig specialisten hebben een belangrijke taak in de diagnose en initiële behandeling van het metabool syndroom in de geestelijke gezondheidszorg.

In dit artikel wordt het Collaborative Care programma toegelicht. Dit programma is ontwikkeld voor de begeleiding en behandeling van patiënten met een ernstige persoonlijkheidsstoornis die langdurig in zorg zijn. Verpleegkundigen vervullen binnen dit CCP een prominente rol.

GGZ-verpleegkundigen hebben kennis nodig van medisch diagnostische categorieën voor het stellen van verpleegkundige doelen op het gebied van omgaan met gezondheidsproblemen en het functioneren in de context van de ziekte. Het is daarom interessant om na te gaan welke verandering de invoering van DSM 5 meebrengt voor de verpleegkundige beroepspraktijk.