FocusVasculair

Alpelisib is een nieuwe behandeling voor borstkankerpatiënten met gevorderde en gemetastaseerde hormoonreceptor-positieve (ER+)- en humane epidermale groeifactorreceptor-negatieve (HER-)ziekte met een PIK3CA-mutatie. Het is een specifieke remmer van het fosfatidylinositol-3-kinase α (PI3Kα), dat een belangrijke rol speelt bij zowel celgroei en -proliferatie als bij het metabolisme van glucose en lipiden. De belangrijkste bijwerking van alpelisib is hyperglykemie door het induceren van insulineresistentie. Alpelisib-geïnduceerde hyperglykemie lijkt dan ook het meest op diabetes mellitus type 2, maar ook een levensbedreigende diabetische ketoacidose kan voorkomen. Behandeling met antidiabetica, die de insulinegevoeligheid verhogen, zoals metformine, heeft de voorkeur. Heeft dit echter onvoldoende effect dan is behandeling met insuline aangewezen. Hierbij is het van belang te realiseren dat de diabetes vrijwel direct in remissie gaat als de behandeling met alpelisib wordt gestaakt. De antidiabetica moeten op dat moment ook direct gestaakt worden om hypoglykemie te voorkomen.

Cardio-oncologie is het aandachtsgebied binnen de cardiologie dat zich bezighoudt met het voorkómen, detecteren en behandelen van hart- en vaatziekten die ontstaan door de behandeling van kanker – cardiotoxiciteit. Reeds tientallen jaren is bekend dat anthracycline-bevattende chemotherapie en thoracale bestraling levenslang een verhoogd risico geven op – onder andere – cardiovasculaire problematiek. Het landschap van de medische oncologie is de afgelopen twintig jaar echter sterk veranderd. Nieuwe behandelopties voor kanker, zoals immunotherapie en targeted therapy, brengen een grote verscheidenheid aan nieuwe vormen van cardiotoxiciteit mee. Door het toenemend aantal kankerpatiënten en de verbeterende langetermijnoverleving krijgen zorgverleners – van de eerste en latere lijnen – steeds vaker met deze middelen en complicaties te maken. Daarom concentreert dit nascholingsartikel zich niet alleen op de usual suspects, maar ook op de nieuwe behandelingsmodaliteiten, die een belangrijk deel uitmaken van de hedendaagse behandelprotocollen.

Veneuze trombo-embolie (VTE) is een veelvoorkomende complicatie bij patiënten met kanker. Tot enkele jaren geleden was laagmo

Duale antiplaatjestherapie, bestaande uit acetylsalicylzuur en een P2Y12 remmer is de hoeksteen van de behandeling van patiënten met een acuut coronair syndroom (ACS). Voorkeur wordt gegeven aan de sterkere P2Y12-remmers, ticagrelor en prasugrel, in plaats van clopidogrel, vanwege betere effectiviteit. Het risico op bloedingen is met deze middelen echter hoger. Oudere patiënten met een ACS hebben een hoger bloedingsrisico dan jongeren. Specifieke studies in de oudere populatie zijn niet verricht, daarom is het de vraag of ook voor deze patiëntengroep de sterkere P2Y12-remmers de voorkeur genieten. Om die reden is de POPular AGE-trial opgezet, waarbij 1002 patiënten van 70 jaar en ouder met een ACS zijn gerandomiseerd naar clopidogrel of ticagrelor. Alle patiënten zijn één jaar gevolgd, waarbij werd gekeken naar veiligheid en effectiviteit van de middelen. Hieruit bleek dat clopidogrel een goed alternatief is voor ticagrelor, vooral voor het reduceren van het bloedingsrisico, voor patiënten van 70 jaar en ouder met een non-ST elevatie acuut coronair syndroom (NSTE-ACS).

Kort na de start van de wereldwijde vaccinaties tegen COVID-19 is een zeldzame bijwerking van de adenovirus vectorvaccins beschreven: vaccin geïnduceerde trombose en trombocytopenie (VITT). Hierbij ontstaan antistoffen tegen plaatjesfactor 4 (PF4), welke sterk lijken op de antilichamen tegen het PF4-heparine complex, zoals wordt gezien bij een heparine-geïnduceerde trombocytopenie (HIT). We bespreken een 32 jarige patiënte die zich 17 dagen na vaccinatie met het Oxford- AstraZeneca-vaccin presenteerde in diepe circulatoire shock als gevolg van nagenoeg volledige occlusie van de levervenen, vena portae en splanchnische venen. Er was sprake van een trombocytopenie. Hoewel er geen PF4- antistoffen werden aangetoond, werd op basis van het klinisch beeld de werkdiagnose VITT behouden. Na behandeling met onder andere intraveneuze immuunglobulines en argatroban is patiënte uiteindelijk goed hersteld. Bij de combinatie van trombose, trombocytopenie en recente COVID-19-vaccinatie moet, ook als de gemodificeerde HIT-confirmatietest negatief is, de werkdiagnose VITT serieus overwogen worden, omdat dit grote consequenties heeft voor de behandeling.

Directe orale anticoagulantia en met name factor Xa-remmers winnen toenemend terrein van vitamine K-antagonisten. Hoewel gebr