Praktische Pediatrie

Het arsenaal aan antivirale middelen is beperkt. Het meest gebruikte middel aciclovir is werkzaam tegen herpesvirussen en is zinvol bij de behandeling van neonatale herpesinfecties, herpesstomatitis en waterpokken. Ook bij reactivatie van virussen (herpes labialis) is het effectief. De winst bij het geven ervan aan verder gezonde kinderen die waterpokken oplopen, is beperkt en het gebruik hiervan wordt dan ook niet aangeraden. Bij immuungecompromitteerde kinderen met waterpokken is het een aanvulling naast immuunglobuline. Bij deze aandoeningen is tijdig starten van de behandeling noodzakelijk, want aciclovir remt de replicatie van virus-dna maar het virus wordt niet gedood. Valaciclovir is een ‘pro-drug’ en wordt beter opgenomen en volledig in aciclovir omgezet. Het is weliswaar (nog) niet geregistreerd voor alle leeftijden, maar wordt al veel voorgeschreven. Oseltamivir wordt gebruikt bij griep, maar of het zinvol is, is niet helemaal duidelijk. Onderzoek bij kinderen uit risicogroepen ontbreekt en niet alle onderzoeken naar het middel zijn openbaar. Zanamivir, een ander middel tegen influenza, dat ingeademd moet worden, lijkt – bij volwassenen – effectiever. Middelen voor de behandeling van hiv en virale infecties bij immuungecompromitteerde kinderen worden hier niet besproken.

Bij kinderen zijn de organen die van belang zijn voor opname, excretie en metabolisatie van geneesmiddelen, nog niet volledig ontwikkeld. Hierdoor kunnen geneesmiddelen, toegediend in standaarddoseringen, over-, maar ook onder gedoseerd worden, wat kan leiden tot een verminderd of een ongewenst effect van geneesmiddelen. Het blijkt dat 1 tot 1,5% van de geneesmiddelen die kinderen gebruiken, leidt tot een bijwerking. De huid, het maag-darmstelsel en het zenuwstelsel zijn hierbij het vaakst betrokken. De geneesmiddelen waarop de meeste bijwerkingen bij kinderen zijn gemeld, zijn antibiotica, vaccins en geneesmiddelen voor de luchtwegen. Nadat een geneesmiddel is toegelaten op de markt, wordt het veiligheidsprofiel aangevuld met informatie uit de dagelijkse praktijk. Ook de spontane meldingen van bijwerkingen bij Lareb leveren daar een bijdrage aan. Is er een vermoeden van een tot nog toe onbekende bijwerking, dan informeert Lareb zorgverleners hierover en bericht zij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (cbg).

Een kindvriendelijke toedieningsvorm voor geneesmiddelen is effectief, veilig en gemakkelijk in het gebruik voor het kind en de ouder. Factoren die van invloed zijn op effectiviteit en gebruiksgemak zijn de flexibiliteit in het doseren, de acceptatie, de doseerfrequentie en het aantal handelingen dat nodig is om het geneesmiddel klaar te maken voor toediening. Overwegingen bij de keuze van een geschikte toedieningsvorm bij kinderen zijn naast effectiviteit en gebruiksgemak de beschikbaarheid en de technische haalbaarheid, de veiligheid en de hulpstoffen. De ontwikkeling van gebruiksvriendelijke geneesmiddelvormen dient gestimuleerd te worden, omdat een niet adequaat toegepast middel de gezondheid schaadt. De ontwikkeling van geneesmiddelen in een geschikte toedieningsvorm voor toepassing bij pasgeborenen en zuigelingen heeft daarbij prioriteit. De tabletvorm kan vanaf de leeftijd van 1 jaar worden toegepast mits klein van formaat: de minitablet. Goede communicatie tussen alle betrokkenen op de schakelpunten van intra- en extramuraal zal de continuïteit van farmaceutische zorg moeten waarborgen.

Een zeer vroeg geboren kind is kwetsbaar en loopt een groter risico op ontwikkelingsproblemen. Een sensitieve en responsieve ouder-kindinteractie kan een positief effect hebben op de ontwikkeling van deze kinderen. De vraag van dit artikel is of bij zeer vroeg geboren kinderen (< 32 weken zwangerschapsduur) of kinderen met een zeer laag geboortegewicht (< 1500 gram) een preventieve interventie na ontslag uit het ziekenhuis, gericht op een sensitieve en responsieve ouder-kindinteractie, effect heeft op cognitie, motoriek of gedrag. De zoekstrategie leverde vier rct’s op. Deze interventies hebben een positief effect op de cognitieve, motorische en gedragsontwikkeling op baby-, peuter- en kleuterleeftijd. De meeste verbeteringen werden gevonden op cognitie en gedrag. Motoriek verbeterde alleen met de ibaip©-interventie (Infant Behavioral Assessment and Intervention). In Nederland wordt de preventieve, op ibaip gebaseerde interventie geïmplementeerd.

In dit artikel wordt een casus gepresenteerd van een neonaat met een niet bewegende arm als symptoom van osteomyelitis en wordt de empirische therapie vanuit de klacht besproken.

Kinderen zijn geen kleine volwassenen en de dosering van aan kinderen voorgeschreven geneesmiddelen kan dan ook niet zonder meer worden afgeleid van die voor volwassenen. Toch geldt nog steeds voor het grootste deel van de aan kinderen voorgeschreven geneesmiddelen dat goede farmacokinetische en farmacodynamische data ontbreken. Voor dit nummer over farmacotherapie interviewde ik twee collegae die een sleutelrol vervullen in het proces van optimalisering van de kinderfarmacopee: de initiator van het wkz-formularium en de directeur van het nkfk, het Nederlands Kenniscentrum Farmacotherapie bij Kinderen.