Praktische Pediatrie

Oedeem is doorgaans van voorbijgaande aard, zeker op de kinderleeftijd. Oedeemvorming kan echter ook een uiting zijn van ernstige, soms levensbedreigende aandoeningen. Het is daarom zaak bij de benadering van een patiënt met oedeem deze aandoeningen snel vast te stellen of uit te sluiten. In dit artikel worden de verschillende oorzaken besproken die aan oedeemvorming ten grondslag liggen. Er worden handvatten aangereikt om met behulp van anamnese, lichamelijk onderzoek en beperkt aanvullend onderzoek tot een verklaring en zo mogelijk behandeling van het oedeem te komen.

Metamizol is een pijnstiller met antipyretische eigenschappen. In Nederland is metamizol toegelaten voor kortdurend gebruik bij heftige pijn en hoge koorts indien andere middelen gecontra-indiceerd zijn. In andere landen, zoals Duitsland, is de indicatie veel breder en is metamizol een van de meest gebruikte analgetica. Een van de meest bediscussieerde en gevreesde bijwerkingen van metamizol is agranulocytose. In sommige landen heeft dit zelfs tot een verbod op het geneesmiddel geleid. Over het daadwerkelijke risico bestaat in de beschikbare literatuur controverse. In Nederland is het middel in sommige ziekenhuizen al geïmplementeerd voor perioperatieve pijnbestrijding, met goede ervaringen, ook bij kinderen. Wegens de ernst van de bijwerkingen lijkt het verstandig metamizol bij kinderen onder gecontroleerde omstandigheden toe te passen.

Hyponatriëmie is de meest voorkomende elektrolytstoornis bij kinderen. Een daling in het plasmanatrium (pNa) kan resulteren in neurologische verschijnselen en kan, indien onbehandeld, leiden tot sterfte, vooral wanneer deze daling acuut optreedt. Ondanks de hoge prevalentie wordt hyponatriëmie in het algemeen als een lastig te doorgronden pathofysiologisch concept beschouwd. In dit artikel wordt de aanpak van hyponatriëmie inzichtelijker gemaakt door het aanreiken van een diagnostisch stappenplan. Er wordt ingegaan op de kliniek en de differentiaaldiagnose van hyponatriëmie. Tot slot wordt de klinische implicatie van dit stappenplan besproken evenals de gevaren die schuilen in het toedienen van hypotone vloeistoffen.

De richtlijn van de NVK voor jonge kinderen met een urineweginfectie (UWI) in Nederland heeft een goede basis gelegd voor diagnose en behandeling. Het doel is kinderen te identificeren die een risico hebben op recidiverende urineweginfecties, op vesico-ureterale reflux/blaas- en darmdisfunctie en op toekomstige nierschade. Discussie over de aard en timing van vervolgdiagnostiek en het wel of niet voorschrijven van antibiotische profylaxe is al jaren gaande. In dit artikel bespreken we de resultaten van twee grote recente studies (PRIVENT en RIVUR). In bepaalde patiëntengroepen heeft antibiotische profylaxe een gunstig effect op het voorkómen van een recidief-UWI. Herijking van het Nederlandse NVK-protocol wordt aanbevolen.

Kennis van de nierfunctie is essentieel voor het vroegtijdig herkennen van nierschade, het optimaal doseren van medicatie en het voorkomen van nefrotoxiciteit. Een snelle en betrouwbare inschatting van de glomerulaire filtratiesnelheid (GFR) is noodzakelijk voor het bepalen van de ernst van de nierinsufficiëntie. Exogene klaringsstudies zijn invasief en arbeidsintensief. De creatinineklaring uit 24 uursverzamelurine is onnauwkeurig door verzamelfouten. In de praktijk wordt daarom gebruikgemaakt van de gereviseerde formule van Schwartz, waarbij het serumcreatinine en de lengte van de patiënt worden gebruikt voor het schatten van de GFR. Het grote verdelingsvolume, variaties in de endogene productie van creatinine en het dieet kunnen leiden tot over- en onderschatting van de GFR, vooral wanneer het patiënten met afwijkende spiermassa of acuut ontstane nierinsufficiëntie betreft. Bepaling van cystatine C is gevoeliger voor acute en chronische nierfunctiestoornissen en biedt een goed alternatief voor het inschatten van de GFR bij kinderen met een verdenking op nierinsufficiëntie.

Twee kinderen presenteerden zich de afgelopen jaren op de spoedeisende hulp met koorts en zich snel ontwikkelend oedeem aan de extremiteiten en in het gezicht, gecombineerd met verspreiding van geïndureerde purpura en ecchymosen. Deze presentatie leek in eerste instantie alarmerend, mogelijk passend bij een sepsis veroorzaakt door meningokokken of pneumokokken. Beide patiënten waren echter in goede klinische conditie en werden gediagnosticeerd met acuut hemorragisch oedeem van de kinderleeftijd (AHOK). Deze benigne vasculitis herstelt volledig binnen 1-3 weken. Het is belangrijk AHOK te onderscheiden van levensbedreigende aandoeningen zoals meningokokkensepsis, om zo onnodige diagnostiek en behandeling van deze patiënten te voorkomen.