Praktische Pediatrie

Sepsis is een ernstige ziekte. De incidentie van sepsis bij kinderen is ongeveer 1 op 2000 en is het hoogst in de neonatale periode en bij onderliggende ziekte. Sepsis is gedefinieerd als het systemisch inflammatoir responssyndroom (sirs) in aanwezigheid of als resultaat van vermoedelijke of bewezen infectie. Vroege herkenning van sepsis is moeilijk, maar essentieel om therapie tijdig te kunnen instellen. Tijdens sepsis ontstaat naast de inflammatoire respons vaak ook een immuunsuppressieve respons met nadelige effecten. Snelle inzet van antibiotica en snel herstel van de hemodynamische toestand zijn cruciaal voor een goede behandeling. Er is nog geen effectieve immunomodulerende therapie beschikbaar. Er zijn meerdere strategieën die bijdragen aan preventie van sepsis, en simpele nieuwe interventies lijken veelbelovend voor het terugdringen van de incidentie van sepsis.

Het aantal virussen dat klinische symptomen kan veroorzaken breidt zich nog altijd uit. Voorbeeld van een virus dat een sepsisachtig ziektebeeld kan veroorzaken is het parechovirus, voornamelijk subtype 3. Nieuwe verwekkers van respiratoire infecties zijn humaan metapneumovirus en Nieuwe Influenza H1N1. Uitbraken van gastro-intestinale infecties met norovirus worden steeds beter herkend door toename van diagnostische mogelijkheden. Door klimaatveranderingen en een toenemend aantal reizen naar tropische gebieden zullen virussen als het chikungunyavirus zeer waarschijnlijk endemisch worden. Ten slotte worden met regelmaat nieuwe virussen zoals het bocavirus ontdekt, waarvan de pathogeniciteit nog moet worden vastgesteld.

Bij de beslissing om met antibiotica te starten bij een pasgeborene worden klinische parameters en risicofactoren gewogen. Het aanvullende laboratoriumonderzoek heeft nauwelijks aanvullende waarde bij deze beslissing tenzij in serie bepaald. Een scoringssysteem waarbij zowel klinische, laboratorium- als risicoparameters worden meegenomen moet houvast bieden en kan wellicht in de toekomst worden uitgebreid met nieuwe laboratoriumparameters. Redenen om terughoudend te zijn met laagdrempelig starten met antibiotica bij een pasgeborene zijn: het niet verstoren van de kraamperiode van ouders en neonaat, het niet verstoren van de darmflora bij de neonaat en het vermijden van bacteriële resistentie tegen antibiotica. Ook bij de afweging om al dan niet antibiotica te starten bij een neonaat geldt het adagium primum nil nocere.

Voor het gebruik van antibiotica na de geboorte geldt ‘laagdrempelig, zo kort en zo smal mogelijk’. Dit komt door: – de verminderde immuniteit van een pasgeborene; – de ernst van early-onset neonatale sepsis met een hoge morbiditeit en mortaliteit; – de verhoogde incidentie van sepsis in aanwezigheid van risicofactoren; – de aspecifieke klinische symptomen; – de afwezigheid van goede en snelle diagnostische tests.

De oorthermometer lijkt een aantrekkelijk alternatief voor de rectale thermometer omdat deze vorm van meting van de lichaamstemperatuur gemakkelijk en snel in het gebruik is en minder invasief dan het meten van de rectale temperatuur. De overeenstemming tussen deze beide wijzen van lichaamstemperatuur meten is uitvoerig onderzocht bij kinderen. Uit vergelijkende onderzoeken blijkt de oorthermometer minder sensitief dan de rectale thermometer voor het meten van koorts bij kinderen. De temperatuur gemeten met een oorthermometer kan tot ruim 1 °C verschillen van de rectaal gemeten temperatuur. Over de betrouwbaarheid van de oorthermometer in de neonatale periode of tijdens een acute oorontsteking zijn er onvoldoende gegevens. Het gebruik van de oorthermometer wordt ontraden bij immuungecompromitteerde kinderen en kinderen jonger dan 6 maanden.

De kinderinfectiologie maakte de afgelopen jaren roerige tijden door, en dan gaat het niet alleen om de complexe en verwarrende logistiek rond de nieuwe influenzavariant H1N1. Het is pas enkele jaren geleden dat kinderinfectiologen en kinderimmunologen zich hebben verenigd in een nieuw subspecialisme: kinderinfectiologie/-immunologie. Dat heeft tot een herverdeling van taken geleid, waarbij zowel infectiologen als immunologen zich hebben moeten bijscholen op minder vertrouwd terrein. Niet dat deze ontwikkeling onlogisch is, integendeel. De infectiologen realiseren zich steeds meer dat het ontstaan van infecties niet alleen een kwestie is van agressieve eigenschappen van de ‘gast’, maar dat de verdedigende kwaliteiten van de gastheer een minstens zo belangrijke rol vervullen. Het is juist het raakvlak tussen gast en gastheer dat steeds meer in de belangstelling staat. In dit aan infectiologie gewijde nummer daarom gesprekken met twee kinderinfectiologen die hun onderzoek mede richten op gastheereigenschappen bij specifieke infecties.