Nurse Academy GGZ

Mensen met een ernstige psychiatrische aandoening hebben door een ongezonde leefstijl en de bijwerkingen van de psychofarmaca een verhoogde kans op somatische klachten en ziekten. Wat de leefstijl betreft, is er vaak sprake van een ongezond voedingspatroon, inactiviteit, veel roken en middelenmisbruik. Leefstijlinterventies hebben als doel de patiënt te bewegen tot gezonder leefstijlgedrag. In dit artikel beschrijven we drie voorbeelden van leefstijlinterventies voor mensen met een ernstig psychiatrische aandoening. We beschrijven de gezondheidswinst die behaald kan worden. Ook gaan we in op de rol van de verpleegkundige bij deze leefstijlinterventies.

Hepatitis C is een ontsteking van de lever als gevolg van het C-virus. Hepatitis C (HCV) kan ernstige klachten tot gevolg hebben. De vier meest voorkomende hepatitis C-virusvormen of genotyperingen in Nederland zijn genotype 1, 2, 3 en 4. HCV is overdraagbaar via bloed-bloedcontact, wat kan plaatsvinden bij intraveneus druggebruik en bij seks. Gemarginaliseerde harddrugsgebruikers hebben een verhoogd risico op het krijgen van hepatitis C. Risicofactoren zijn onder andere het delen van injectienaalden en pijpjes. Bij een aanzienlijk percentage van de hepatitis C-infecties is de besmettingsbron niet bekend. Infectie met HCV leidt bij slechts een minderheid van de mensen tot acute ziekteverschijnselen. Van de acuut geïnfecteerde patiënten krijgt maar 20-30% klachten als: algehele malaise, verminderde eetlust, vage buikklachten, misselijkheid en braken. Meestal verloopt de acute infectie subklinisch. Van alle HCV-geïnfecteerden slaagt slechts 15-40% erin om het virus binnen zes maanden kwijt te raken. Alle overigen krijgen een chronische hepatitis en bij hen blijft het virus in het bloed. Behandeling bestaat doorgaans uit interferon en ribavirine. Soms is een behandeling niet verantwoord of kan de behandeling alleen met extra voorzorgsmaatregelen worden gestart.

Een obsessieve compulsieve stoornis (OCS) is een ernstige psychiatrische stoornis en kenmerkt zich door dwang gedachten (obsessies) en/of dwanghandelingen (compulsies). Dwanggedachten zijn terugkerende, hardnekkige gedachten, beelden of impulsen die angst of spanning veroorzaken. Deze gedachten kunnen worden geneutraliseerd door het uitvoeren van dwanghandelingen, dit zijn gedragingen of mentale activiteiten, die volgens strikte regels of op een bepaalde manier moeten worden uitgevoerd. Kenmerkend voor dwanggedachten en dwanghandelingen is dat zij veel tijd kosten, ernstig lijden veroorzaken, en de dagelijkse routine en het beroepsmatig of sociale functioneren verstoren.

Clozapine is zeer effectief bij therapieresistente schizofrenie. Het heeft echter ook bijzondere bijwerkingen. De leukocytopenie en granulocytopenie zijn het meest bekend, maar het is ook belangrijk dat verpleegkundigen andere specifieke bijwerkingen kennen. Sedatie, obstipatie, hypersalivatie, mictieproblemen, metabole afwijkingen, tachycardie, orthostase en insulten verdienen speciale aandacht.

‘Structuur bieden’ wordt in verpleegplannen als een interventie opgenomen, maar de literatuur en de Nursing Intervention Classification beschrijven ‘structuur bieden’ niet specifiek. Toch zijn daarin elementen en doelen gevonden. De elementen van “structuur bieden” zijn: opstellen van en toezien op de naleving van regels en beperkingen, inschatten van de (psychische) conditie van de patiënt, vormgeven van de interactie met de patiënt. Doelen van “structuur bieden” zijn: de situatie is voor de patiënt veilig, de wederzijdse verwachtingen over de behandeling zijn expliciet gemaakt, en de patiënt voelt zich beter passen in zijn situatie en is hersteld van zijn ziekte. De analyse van observatiedata levert vier verpleegkundige activiteiten op: de patiënt om specifieke informatie vragen, iets uitleggen, ondersteunen en aanmoedigen, en het gedrag afstoppen. De kennis over elementen, doelen en activiteiten stelt de verpleegkundige in staat te reflecteren op “structuur bieden” aan een patiënt en het eigen handelen verder te professionaliseren.

Mohammed werd opgenomen met letsel aan de frontaalkwab na een ongeval. Hij was onrustig en gedroeg zich agressief. Door een continue ontslagwens bleek hij niet te handhaven op een verpleegafdeling en belandde in 5-punts fixatie op de intensive care. Na enige tijd werd hij overgeplaatst naar de Psychiatrisch Medische Unit (PMU). Door de structuur die hem geboden werd en het feit dat hij er niet kon weglopen was hij daar te handhaven. De bejegening op een PMU is meer gericht op samenwerking en begrenzing van negatief gedrag. Hiervoor zijn de verpleegkundigen getraind in de de-escalerende interventiemethodiek. Door de eenduidige aanpak en multidisciplinaire samenwerking kon de patiënt snel worden gedefixeerd. De patiënt bleef op de PMU tot hij werd overgeplaatst voor gespecialiseerde revalidatie. Ondanks de neurologische aard van de problematiek is intensieve samenwerking tussen de somatische specialismen en de psychiatrie essentieel voor de behandeling van dit type patiënt.