Quintesse

Verslaving en misbruik van genotmiddelen komen veel voor, ook onder de beroepsbevolking. Beschreven wordt wat de meest effectieve manier is om gebruikers tot gedragsverandering te bewegen. Daarnaast wordt aandacht besteed aan het formuleren van een zorgvuldig alcohol- en drugsbeleid, aan testen en aan het juridisch kader, waarbij in het bestuursrecht geen rekening wordt gehouden met wetenschappelijke inzichten over verslaving.

Het toepassen van EBM in de praktijk omvat vijf stappen die u als bedrijfs- of verzekeringsarts kunnen helpen bij het beantwoorden van uw praktijkvragen. Na het formuleren van een beantwoordbare vraag naar aanleiding van uw praktijkprobleem, het opstellen van een zoekstrategie en het beoordelen van de methodologische kwaliteit, komen in dit afsluitende artikel het interpreteren van evidence en het trekken van conclusies aan bod. Hiervoor is het van belang te weten wat de grootte van het effect is, hoe precies het effect gemeten is (uitgedrukt als betrouwbaarheidsinterval), wanneer sprake is van een klinisch relevant effect en wat de kwaliteit is van het totaal aan evidence (alle studies samen die een antwoord op uw vraag geven). Voor het bepalen van de kwaliteit van de evidence laten wij u kennismaken met de GRADE-systematiek. Dit is een veelgebruikte methode om systematisch en transparant het totaal aan evidence samen te vatten en conclusies te formuleren.

Verslaving is de uiting van een chronische stoornis van het beloningsysteem in het brein en vormt een omvangrijk maatschappelijk probleem. Zowel een individueel biologisch bepaalde kwetsbaarheid als de directe effecten van drugs op de hersenen vormen een verklaring voor de stoornissen in het gebruik van middelen, zoals misbruik en verslaving in de DSM-5 worden benoemd. Verslaving is het gevolg van langer durende blootstelling aan roesmiddelen. Daardoor vindt een (geleidelijke) adaptatie aan de drugs binnen het beloningssysteem en de daarmee verbonden hersendelen plaats. Individueel bepaalde factoren zoals temperament, impulsiviteit, emotionaliteit, frustratietolerantie of de beloningsgevoeligheid voor middelen, zijn van belang bij het ontstaan van misbruik of verslaving. Het beloningssysteem is tevens een belangrijk ‘doelwit’ van het stresssysteem. Patiënten met een posttraumatische stressstoornis hebben een verhoogd verslavingsrisico. Stress speelt een belangrijke rol bij terugval in gebruik. Problematisch middelengebruik gaat meestal samen met andere psychische stoornissen en dient in samenhang daarmee behandeld te worden.

Bij het spreken over overmatig alcoholgebruik worden er vaak diverse termen gebruikt. De Wereldgezondheidsorganisatie en de Gezondheidsraad hebben een grens geformuleerd voor matig alcoholgebruik. Gebruik boven deze norm gaat gepaard met gezondheidsrisico’s. Het psychiatrische classificatiesysteem DSM formuleert criteria voor verslaving. Hierbij draait het niet zozeer om de hoeveelheid alcohol die wordt gebruikt, maar meer om de symptomen en gevolgen die iemand ervaart. In de individuele aanpak is het ten slotte van belang om tevens stil te staan bij de positieve en negatieve functie van het alcoholgebruik.

Het toepassen van evidence-based medicine (EBM) in de praktijk omvat vijf stappen die u als bedrijfs- of verzekeringsarts helpen bij het beantwoorden van praktijkvragen. Na het formuleren van een beantwoordbare vraag en het opstellen van een zoekstrategie komt in dit artikel het beoordelen van de methodologische kwaliteit aan bod. Dit begint met een beoordeling van de opzet en uitvoering van een richtlijn of systematische review. Voor een richtlijn gebruikt u het instrument AGREE II en voor een systematische review Nederlandstalige formulieren of het Engelstalige instrument AMSTAR. De beoordeling van de methodologische kwaliteit draait om het in kaart brengen van het risico op bias (vertekening). De criteria waarop een studie wordt beoordeeld hangt af van de onderzoeksopzet. Voor een gerandomiseerde trial is het bijvoorbeeld van belang dat de randomisatie goed is uitgevoerd, dat degene die de uitkomsten meet niet weet welke interventie de patiënt heeft gehad en dat het aantal uitvallers zo laag mogelijk is. In een diagnostische studie is het van belang dat alle deelnemers zowel de te onderzoeken test als de referentietest hebben ondergaan.

De verzekeringsgeneeskundige beoordeling van patiënten met kanker kan lastig zijn. Complicerende factoren zijn langdurige vermoeidheid, psychische belasting, wisselende belastbaarheid – soms met frequente periodes van verzuim – en situaties waarin ‘geen benutbare mogelijkheden’ overwogen kan worden, maar waarbij cliënten niet aan alle voorwaarden voldoen. Aan de hand van casuïstiek worden enkele thema’s besproken die relevant zijn bij de verzekeringsgeneeskundige beoordeling bij kanker.